Meditatie is in de eerste plaats een mogelijkheid om bij jezelf stil te staan. Meditatie is bedoeld om jezelf gezelschap te houden en daardoor jezelf beter te leren kennen en om daardoor meer bevriend te raken met jezelf. Jezelf met alles erop en eraan is immers het eerste wat je ontmoet, zo gauw je je een beetje terugtrekt uit de wereld en, al dan niet met je ogen dicht, op een rustige plek gaat zitten en een tijdje je aandacht richt op wat er zich in het moment voordoet.
Meditatie is dus vooral niet-doen. Stoppen met handelen, je zoveel mogelijk openstellen en kijken, gewaar-zijn. Het is heel bewust ‘zijn’, observeren hoe dat ‘zijn’ zich manifesteert en dat ‘zijn’ vooral laten zijn. Niks doen, ook al gebeurt er van alles. In die zin is meditatie voor veel mensen ook een vorm van afkicken van de actie, zo handelingsgericht zijn we namelijk normaal gesproken. Als het lukt om los te laten en af te zien van bemoeienis wordt het stil van binnen, wat een bijzonder aangename ervaring is.
In het dagelijks leven gaan we gemakkelijk voorbij aan onze ervaringen. We zijn zo gericht op de buitenwereld en worden hierdoor zo in beslag genomen dat we vergeten wat er in ons zelf omgaat en wat voor effect die buitenwereld eigenlijk op ons heeft. We zijn zo druk met wat we denken dat uiteindelijk goed is voor onszelf, dat we ons ‘zelf’ zoals dat zich in het hier en nu voordoet, vergeten. Dat ‘zelf’ is echter net een mens en kan zichzelf daardoor in de steek gelaten voelen en wel door onszelf. Dat ‘zelf’ kan wonderlijk genoeg hunkeren naar onze bloedeigen aandacht, wat we vooral ontdekken wanneer we door meditatie een keer het geluk hebben samen te vallen en één te worden met onszelf. Dan voelen we, naast blijdschap dat we onszelf gevonden hebben, tegelijkertijd hoe we onszelf gemist hebben. Dat ‘zelf’ wil ook heel graag geholpen worden bij de verwerking van alles wat er op hem of haar af komt in het leven van alle dag. Jezelf daarbij helpen door vooral op een vriendelijke manier bij jezelf aanwezig te zijn, noemen we zelfbegeleiding.
Zelfbegeleiding gaat iets verder dan meditatie. Zelfbegeleiding gaat over de hele manier waarop je met jezelf om gaat. Die manier van omgaan met jezelf kan, zwart wit gezegd, constructief of destructief zijn en dat gebeurt vaak zonder dat we dat in de gaten hebben. Meditatie helpt om zicht te krijgen op de tot dan toe onbewuste manier waarop je jezelf begeleidt, onder druk zet, stimuleert, opjaagt, soms minacht, troost, enz. Deze onbewuste, vanzelfsprekende manier van omgaan met jezelf is vaak een kopie van de manier waarop je ouders met jou als kind of jongere zijn omgegaan. En, je begeleidt of misschien een beetje verwaarloosd hebben.
Meditatie helpt dus om zicht te krijgen op je omgangsstijl met jezelf en kan daardoor helpen deze tijdens, maar vooral ook na de meditatie, op een hoger plan te brengen. Wat je door de meditatie gaat ontdekken is dat je best goed gezelschap kunt leren zijn voor jezelf en op deze manier ook gewaardeerd mag worden. Je leert door meditatie al doende een host voor jezelf te worden door wie je je als gast, in de vorm van jouw gevoelens en ervaringen, zeer gastvrij ontvangen kunt voelen en bij wie je je ook echt thuis voelt. Wanneer die twee; de host en de gast, die je allebei zelf bent, het helemaal met elkaar naar de zin hebben, beleef je een bijzonder moment in de meditatie. Wie weet ook in de postmeditatie, ofwel in het dagelijks leven. Probeer daarom als host om jezelf als gast zo veel mogelijk positief en compassievol tegemoet te treden. Zelfs wanneer die gast zich nogal anders gedraagt als jij zou willen. Die gast kan tijdens de meditatie bijvoorbeeld behoorlijk onrustig zijn, verdrietig, boos, jaloers zijn, vast zitten in bepaalde gedachten, enz. Je kunt tijdens de meditatie in je vriendelijkheid voor jezelf flink uitgedaagd worden. Realiseer je dat die investering aan vriendelijkheid, een investering is in jouzelf en jou op de langere termijn ten goede komt. Het is de enige manier om van ‘innerlijke strijd’ naar ‘innerlijke vrede’, voorwaarde voor je persoonlijke geluk te komen. Realiseer je bijvoorbeeld dat je het tot je laatste snik met jezelf zult moeten doen en al de nog komende tijd met jezelf, met al die gevoelens en ervaringen, als het ware in één huis woont. Trek dus de conclusie dat je maar beter vrienden kunt zijn met jezelf en je beter kunt richten op de verbetering van de innerlijke relatie, dan op strijd met jezelf. Dat is de basis voor constructieve zelfbegeleiding in en buiten de meditatie.
Jij en jezelf: Alleen al doordat je je als het ware af en toe opsluit met jezelf, niet handelt en jezelf niet allerlei afleiding aanbiedt, moet je het noodgedwongen puur met jezelf doen. Wie weet kun je hierdoor op een gegeven moment minstens voor een tijdje helemaal genoeg hebben aan je eigen gezelschap. En daardoor innerlijke vrede en geluk ervaren. Voordeel van deze aanpak is dat je verantwoordelijkheid neemt voor jezelf, waar dat ‘zelf’ sowieso blij van wordt. Je wordt daardoor minder afhankelijk van anderen voor je aandacht, waardering en je gevoel van eigenwaarde en zult minder een dwingend beroep hoeven doen op anderen. Dat geeft heel veel rust aan jezelf en aan de anderen uit je omgeving. Meditatie kan je dus helpen op een constructieve manier met jezelf om te gaan. Daarin kun je behoorlijk spectaculair groeien qua inzicht en vaardigheid. Al doende ontwikkel je daarmee het vermogen om jezelf op een positieve manier te begeleiden. Je kunt jezelf wonderlijk genoeg leren die begeleiding te bieden die je tot nu toe nog onbekend was, omdat je die niet eerder van iemand had gekregen. Leer je op een goede manier om te gaan met jezelf dan gaat dat ook steeds beter lukken met anderen. Je blijkt tot je verrassing voor jezelf de grootste uitdaging te zijn. Anderen blijken jou vooral innerlijke uitdagingen te bieden. Het enige wat anderen namelijk doen is in jou een innerlijk effect oproepen, soms een prettig, soms een lastig effect. Als je kunt leren jezelf te begeleiden in die effecten ben je steeds minder afhankelijk van het toevallige gedrag van anderen.
Zoals bij iedere vaardigheid die je wilt ontwikkelen, is het ook bij meditatie belangrijk dat je steeds weer beginner wilt zijn. De grote kunst is onafhankelijk te zijn van een oordeel over resultaten. Standvastigheid en geduld zijn belangrijke aspecten van de constructieve houding die je naar jezelf toe kunt ontwikkelen. Als je jezelf meteen de eis van perfectie stelt, kun je alleen maar teleurgesteld en gefrustreerd worden. In de zelfbegeleiding is het belangrijk iets van jezelf te vragen, maar ook om jezelf vooral niet te overvragen. In dit geval gaat het ook meer om de uitvoering dan om de resultaten. De kunst is zo min mogelijk afhankelijk te zijn van de resultaten die je boekt en toch gemotiveerd zijn je vaardigheden verder te blijven ontwikkelen.
