Vriendelijkheid vraagt zachtheid en een houding van mededogen naar alles wat er zich in je voordoet. Zonder vriendelijkheid verwordt kracht tot strengheid en hardheid. Het gaat er om begrip te hebben voor alles wat er zich voordoet en om een houding van betrokkenheid en geïnteresseerdheid aan de dag te leggen. Het gaat erom al doende jezelf in alles te willen ontmoeten, jezelf in alles te willen verdiepen op een manier waarop je dat ook bij een geliefde doet. Mooi is als je ‘zelf’ af en toe mag meemaken eerder als geliefde dan als vijand door jou te worden benaderd. Het is mooi als je de neiging tot strengheid in jezelf herkent.
Vriendelijkheid heeft de neiging tot onvriendelijkheid nodig om als vriendelijkheid te kunnen groeien, om geleidelijk het verschil daartussen te ervaren en te merken dat vriendelijke kracht het kan winnen van tendensen tot strengheid en hardvochtigheid. Bij de beoefening kun je je erop richten dat je vriendelijkheid en liefde brengt naar moeilijke plekken in je lichaam. Zijn er heel moeilijke plekken in je lichaam? Pendel dan tussen prettige of meer neutrale en onprettige gebieden in je lichaam. Je zult ontdekken dat naarmate de kracht en warmte van je aandacht groeit, je zelfhelend vermogen ook groeit.
In vele opzichten is meditatie te vergelijken met sporttraining. Ook daar gaat het om motivatie, frequentie van training en om de combinatie van aan de ene kant kracht en de discipline en vriendelijkheid en zelfrespect aan de andere kant. Een sporter zoekt ook net als een meditator de moeilijkheden op en weet ze op een goede manier te doseren. Conditie en spieren kunnen alleen maar sterker en soepeler worden door belasting. Belasting en uitdaging zijn een noodzakelijke voorwaarde voor groei. Zonder intelligentie en realiteitszin daarbij gaat het echter mis. Belasting is nodig, maar ook wijsheid in de dosering ervan, zeker op de langere termijn. Zowel bij sport en meditatie kan een goede coach daarbij helpen. Een goede coach kan je helpen bij je zelfcoaching en om dus een goede coach te zijn voor jezelf. Net als bij sport lijkt het zo te zijn dat sommige mensen meditatie gemakkelijker lijkt af te gaan dan anderen. Uiteindelijk bepaalt net als bij sport het leven zelf en vooral niet te vergeten je persoonlijke ambities hoe zwaar de ‘meditatiesport’ is. Bij meditatie gaat het er vooral om je ambities in de eerste plaats te herkennen, deze vervolgens jezelf te gunnen, maar mooi is het om al doende te leren jezelf er niet door te laten bepalen. Sport en meditatie verschillen misschien daarin dat het bij meditatie nooit gaat om de resultaten, maar alleen om de consequente beoefening.
In die zin ontwikkel je een ander aspect in je houding door meditatie, samenhangend met vriendelijkheid, en dat is nederigheid. Nederigheid kun je als een apart aspect van de houding zien, maar ook als een aspect van vriendelijkheid. Nederigheid komt tot uitdrukking in de houding van gelijkmoedigheid naar jezelf. Je bent bereid het hoe dan ook met jezelf te doen, hoe dat ‘zelf’ zich ook manifesteert. Doelstelling is het te doen met dat ‘zelf’, ook al scoor je er niet mee in de wereld, zelfs niet in de wereld van de meditatie. We proberen eerder authentiek en waarachtig te zijn, wat weer een aspect van kracht is, dan te proberen een succesvolle versie van onszelf te creëren. Dat laten we los. Nederigheid vraagt overgave aan ieder hier en nu dat zich voordoet, binnen je en geleidelijk buiten je. Uiteindelijk blijkt ‘binnen’ en ‘buiten’ hetzelfde te zijn of, misschien beter, blijkt het ook bij ‘buiten’ om ‘binnen’ te gaan. Ook dat inzicht stemt tot nederigheid. Bereidheid Zelfs als de meditatie niet lukt, een meditatiesessie je weinig of niets brengt, kan dit je verder brengen in onvoorwaardelijkheid, in de mogelijkheid dat een sessie je niet per se iets hoeft te brengen. Meditatie is dan een oefening in zicht krijgen op en loslaten van de eisen die we bij voorbaat aan het leven stellen en die ons afhouden van de directe ervaring van het leven. De kunst is geen voorwaarden vooraf te stellen voor we bereid zijn te willen mediteren in de vorm van bepaalde resultaten van een sessie. Als die voorwaarden er blijken te zijn, proberen we die los te laten. Daarmee ontwikkelen we een constructieve houding naar onszelf en het leven. Iedere keer dat je besluit te gaan mediteren, kies je voor de goede zaak en versterk je je geestkracht en je motivatie. Iedere keer dat je besluit te gaan mediteren, sluit je jezelf op met jezelf en ben je bereid het met jezelf te doen, precies zoals je jezelf aantreft en zelfs zonder dat het allemaal moet lukken. Het hoeft niet anders dan dat het is. Zelfs de wens dat het anders is, hoeft niet anders. Je streeft ernaar om niet op de vlucht te gaan voor wat je in jezelf aantreft. Je laat je nooit door jezelf intimideren. Iedere keer dat je tijdens de meditatie afgeleid bent, vraagt dat er om, je meditatiebesluit opnieuw te nemen. Iedere keer versterk je daarmee je geestkracht, train je je vermogen te doen wat je écht wilt en je vermogen om tot een waarachtig leven te komen. “Nederigheid vraagt overgave aan ieder hier en nu dat zich voordoet, binnen je en geleidelijk buiten je”. Bij meditatie gaat het er dus niet als eerste om niet afgeleid te zijn. Afleiding zien we als behulpzaam om geestkracht te kunnen beoefenen.
Geestkracht heeft veel van doen met het serieus nemen van wat jij belangrijk vindt en daarvoor gaan. De mate waarin je jezelf serieus neemt in je diepere waarden heeft een directe invloed op hoe jij in je leven serieus wordt genomen door anderen. En, versterkt je mogelijkheid anderen op een positieve manier te beïnvloeden. Met mensen die gemakkelijk met zichzelf sollen, zullen anderen ook gemakkelijker sollen. De ene persoon nodigt daar gemakkelijker toe uit dan de ander. In die zin is een meditatiediscipline volledig een zaak tussen jou en jezelf. Je bent zelf de enige tegenover wie je verantwoording hebt af te leggen. Wat helpt uiteraard is een groep die dezelfde toewijding deelt. Daarom is mediteren in een groep voor de meeste mensen gemakkelijker dan alleen en regelmatig mediteren in een groep helpt om ook je individuele discipline gaande te houden en te versterken.
Er is nog een ander aspect van de houding, dat erg belangrijk is en direct samenhangt met de vriendelijkheid en dat is openheid. Meditatie is de beoefening van een open houding tegenover jezelf en van daaruit naar anderen. Een open houding naar iets of iemand wil zeggen dat we proberen zonder oordeel te zijn over wat we waarnemen of ervaren. Als er een oordeel opkomt, proberen we zelfs dat vriendelijk te ontvangen in onze open ontvangstruimte. We leven het niet uit en we vechten er ook niet mee. We zien het alleen bij onszelf en anderen. Dat is het streven. Meer dan herkennen en erkennen is niet nodig om op het gebied van de geestelijke verandering te bewerkstelligen. Dit in tegenstelling tot materiële verandering. Openheid wil niet per se zeggen zonder voorkeur willen zijn. Het gaat er om je voorkeur en afkeuring in de eerste plaats herkennen en zoveel mogelijk intact laten. Het gaat om afzien van manipulatie van wat er is. De grootste kunst is om er niks mee te doen en de tendens om dat wel te doen alleen te observeren en te doorvoelen. Meditatie kun je in die zin zien als de beoefening van het niet doen en vooral van het niet meer manipuleren van jezelf. Je geeft alles in jou, gedachten, emoties, lichaamssensaties de kans om te bestaan en je bent bereid met alles in jezelf een open relatie aan te gaan en respectvol tegemoet te treden. Niet doen vraagt inzet en kracht ofwel niks doen kan op een bepaalde manier voorlopig hard werken zijn. Openheid heeft ook te maken met ontwapendheid. We willen leren door meditatie open, voelend aanwezig te zijn. We willen ons werkelijk open stellen voor alles wat zich voordoet tijdens de meditatie en van daaruit buiten de meditatie. We willen empathisch zijn naar onszelf. Daardoor is het streven in de meditatie je open te stellen voor je lichaamssensaties erg behulpzaam. Dat bevordert een eerder voelende dan handelende aanwezigheid. Meditatiebeoefening is in die zin meer dan een bewustzijnstraining. Het is vooral ook een training in bewust voelen, bewust ervaren, wat meer is dan alleen observeren en vaststellen. Het is meer dan een cognitieve aangelegenheid. Het gaat om meer dan weten.
Het is goed om je regelmatig af te vragen hoe het bij jou is met de balans tussen de kwaliteit kracht en de kwaliteit vriendelijkheid. Aan de hand daarvan kun je jezelf misschien een beetje bijsturen. Die vraag kun je je stellen over de meditatie sec, maar ook over de postmeditatie, je gewone, dagelijkse leven en bij de contacten met anderen. In het Boeddhisme wordt vaak aangehaald hoe het een kunst is om als violist of gitarist goed met je snaren om te gaan. Het gaat er om de snaren niet te strak, maar ook niet te slap te spannen. Het juiste midden tussen kracht en vriendelijkheid geeft het mooiste resultaat. Het beoefenen van het juiste midden in kracht en vriendelijkheid of de integratie van die twee aspecten door meditatie is zeer behulpzaam bij de ontwikkeling van de juiste houding als leidinggevende naar medewerkers, als leraar naar studenten of leerlingen, als ouder naar kinderen enzovoort. De kwaliteit van leiding geven aan anderen of van ouderschap is direct afhankelijk van het vermogen leiding te geven aan jezelf.
