De manier waarop je met jezelf om gaat, drukt zich uit in je houding of attitude ten opzichte van jezelf. De houding ten opzichte van jezelf, de manier waarop je bijvoorbeeld gewend bent al dan niet vriendelijk te zijn voor jezelf of een oordeel hebt over jezelf, heeft veel invloed op hoe je je voelt, bepaalt in hoge mate je gevoel van welzijn. Het effect van de houding naar jezelf toe op jezelf is min of meer vergelijkbaar met het effect van de houding die een andere persoon naar jou toe aan de dag legt.
Als je erover nadenkt, heeft ieder mens in je omgeving een gebruikelijke houding van bijvoorbeeld al dan niet veel respect of warmte naar jou toe. Dat merk je en heeft invloed op je. De basishouding zoals je die van iemand kent, is daarbij vaak doorslaggevend ook voor het effect dat iemand in een actuele situatie op je heeft. Veel mensen leven in een chronische, soms levenslange, strijd met zichzelf, zonder dat zelf te beseffen. Als mens kun je buitengewoon teleurgesteld zijn in jezelf. Dat kan zijn naar aanleiding van een incident, maar kan ook chronisch, als gewoonte. We kunnen ons opgescheept voelen met onszelf, slachtoffer voelen van een slecht gelukt product, jezelf. Een goede vraag aan jezelf is dan deze: “Als ik de macht had gehad mijzelf te construeren, wat voor ‘zelf’ had ik dan bedacht, wat voor persoon had ik dan willen zijn.” Hoe meer je anders had willen zijn dan je bent, in die mate zul je ongelukkig zijn. Het is overigens niet gemakkelijk om in deze helemaal eerlijk te zijn.
Veel mensen zijn voor zichzelf hun meest intieme vijand. Daar wordt dat ‘zelf’ niet blij van. Wie met zichzelf in vijandschap leeft, leeft al gauw in vijandschap met anderen. De houding naar jezelf straalt uit naar je houding naar anderen. Hoe intiemer die anderen zijn, hoe groter die kans. Daarom is het belangrijk om zicht te krijgen op die innerlijke strijd en op je houding naar jezelf en deze zo mogelijk te beïnvloeden en te transformeren. Dat is een belangrijk doel van meditatie. Meditatie helpt onze zelfdestructiviteit te herkennen en geleidelijk om te zetten naar een meer constructieve houding.
Waar we het bij meditatie hebben over houding gaat het in de eerste plaats om de geesteshouding. Maar ook de lichaamshouding is belangrijk. Je geesteshouding is tot op zekere hoogte uitdrukking van je lichaamshouding. Je geesteshouding is te beïnvloeden door je lichaamshouding en van dit gegeven maken we gebruik bij de meditatie. Daarom is je lichaamshouding bij meditatie, afgezien nog van de directe fysieke consequenties, belangrijk en gebruiken we de lichaamshouding om je geesteshouding te beïnvloeden. Tijdens zitmeditatie zitten we, niet voor niks, zoveel mogelijk fier rechtop op een stoel, bankje of meditatiekussen. Het hoofd is licht gebogen, waardoor de nek licht gestrekt wordt. De mond laten we een beetje open, zodat de adem vrij kan stromen. Iedere meditatietraditie kent verder nog gedetailleerde andere voorschriften, waar wij geen keuze in maken. De lichaamshouding weerspiegelt de twee belangrijkste kwaliteiten van de geesteshouding die we met meditatie proberen te ontwikkelen. Dat zijn kracht en vriendelijkheid. Beide zijn even belangrijk. Meditatie kun je zien als de beoefening en versterking van de houding van kracht en van vriendelijkheid naar jezelf toe en van de integratie van deze kwaliteiten. In de lichaamshouding toont zich kracht en waardigheid en de manier waarop we ons hart, onze borst, niet beschermen, maar zonder overdrijving laten.
In de lichaamshouding leggen we een soort van onverschrokkenheid aan de dag. Van uit het krachtaspect zijn we krijgers van de meditatie. De vriendelijkheid toont zich in de lichaamshouding doordat we niet overdrijven in kracht en ons niet fysiek overvragen. Hoewel we in de eerste plaats stil zitten en rustig ademen, gunnen we ons te verzitten wanneer dat wenselijk is. We overstrekken de rug en ledematen niet. In de lichaamshouding komt de vriendelijkheid verder tot uitdrukking in de ontspannenheid en de rust in de houding. Ook in de lichte buiging van het hoofd. Onze lichaamshouding is even stevig als zacht en soepel. De lichaamshouding is op deze manier een uitdrukking van onze geestelijke presentie. Ook met de manier waarop we onze handen houden tijdens de meditatie kunnen we onze geesteshouding beïnvloeden. In onze handgebaren kunnen we allerlei aspecten van onze geesteshouding tot uitdrukking brengen. Experimenteer en ontdek de energetische kracht van allerlei gebaren (mudra’s) tijdens de meditatie.
In het Oosten wordt met name in het hindoeïsme met de ogen dicht en in het boeddhisme met de ogen open gemediteerd. Voor beide is iets te zeggen. Met de ogen open is het gemakkelijker wakker en aanwezig te blijven, maar ben je eerder afgeleid. Met de ogen dicht is het gemakkelijker om bij jezelf te blijven en om te voelen wat er zich in je lichaam voordoet. Met de ogen open ontwikkel je iets meer de kracht, met de ogen dicht iets meer de vriendelijkheid. De vriendelijkheid en evenzeer de kracht drukken zich ook uit in de tijd die we kiezen voor meditatie. De kracht drukt zich uit in de heldere afspraak die we daarover met onszelf maken. De vriendelijkheid drukt zich uit door een meditatieduur van onszelf te vragen die goed haalbaar is. Wat goed haalbaar is, doen we vervolgens ook. Zo ontwikkelen we standvastigheid en zelfleiderschap als belangrijke aspecten van zelfbegeleiding.
Begin als je aan het begin staat van het opbouwen van een meditatiepraktijk met korte sessies. Maak een meditatieplan zoals je ook een plan voor een sportieve activiteit zou maken. Bouw geleidelijk de meditatieduur uit. Zeven dagen in de week mediteren is gemakkelijker dan drie dagen in de week mediteren. De vriendelijkheid naar jezelf drukt zich ook uit in de omgeving die je kiest voor meditatie. Je kiest voor meditatie een omgeving waar je je zo prettig mogelijk en op je gemak voelt. Zorg dat je niet afgeleid wordt door telefoon of andere apparaten. Het is fijn als het stil is en als het stil is, richt je dan na enige tijd eventueel op de stilte als een ruimtelijk focus. Je zult dan vermoedelijk merken dat stilte je goed doet en met een beetje geluk ervaar je hoe het is stilte te zijn, stilte te herkennen als je wezen. Zorg dat je gemakkelijk kunt zitten. Hoe meer je contact met de grond kunt voelen hoe beter. Dat maakt de lotuszit of de kleermakerszit op een kussen ook aanbevelenswaardig, maar zeker niet noodzakelijk. Ze zijn zeker geen voorwaarde voor zinvolle meditatiebeoefening.
Als er geluiden zijn, vecht daar dan niet tegen. Laat de geluiden bestaan en observeer wat de geluiden met je doen. Zijn er prettige geluiden zoals die van vogels. Voel je dan vrij om dat vogelgeluid enige tijd als focus te kiezen voor je aandacht. Je kunt op die manier ook soms meditatief naar mooie muziek luisteren. Dan neem je de muziek als focus en iedere keer als je afgeleid bent keer je weer terug naar de muziek. Sommige mensen fleuren de plek waar ze mediteren op met bloemen of inspirerende foto’s en dergelijke. Dat kan je helpen om de juiste inspirerende toon te pakken waarmee je mediteert. Zo’n aanpak van de meditatie kun je zien als een vorm van beoefening van vriendelijkheid voor jezelf, voor het bijzondere dat jij eigenlijk vertegenwoordigt.
